U periodu između 1946. i 1991. godine prelasci igrača između fudbalskih klubova “velike četvorke” – Crvene zvezde, Hajduka, Partizana i Dinama, osim u početno vreme brojnih transfera na relaciji Zvezda – Partizan, nisu bili tako česti. Odlazak iz jednog u drugi klub “velike četvorke” rizikovao je burnu reakciju navijača obe ekipe. Za jedne oni su predstavljali izdajnike, nedostojne dresa koji su nekada nosili, a za druge heroje, koji su lupili simbolični šamar navijačima rivalskog kluba.

Naravno, tu su postojale razlike. Najmanje se praštalo onima koji su ponikli u klubu, igrali dugi niz sezona, uspostavili poseban odnos sa navijačima, postali njihovi ljubimci, a u sledećem trenutku obukli dres omraženog konkurenta …

Prvih decenija nakon Drugog svetskog rata među fudbalerima koji su nastupali i za Zvezdu i za Partizan bili su Milivoje Đurđević, Bela Palfi, Milovan Ćirić, Jovan Jezerkić, Ranko Borozan, Božidar Drenovac, Miomir Petrović, Vasilije Šijaković, Branko Zebec, Antun Rudinski, Radivoje Ognjanovič … Kao što smo rekli, takvi prelasci nisu izazivali previše bure u javnosti …

Praktično, prvi prelazak iz Partizana u Zvezdu koji je odjeknuo poput bombe bio je onaj koji je učinio Velibor Vasović.

Nezadovoljan tretmanom koji ima u Humskoj, impulsivni 24-godišnji Vasović, Partizanovo dete, u leto 1963. godine prihvatio je primamljivu finansijsku ponudu i nakon pet seniorskih sezona igranja u crno-belom dresu završio kod komšija u Ljutice Bogdana.

Popularni Vaske je u novom, crveno-belom dresu nastupao samo jednu polusezonu. Odigrao je 13 utakmica, uključujući i jedan “večiti derbi” protiv svojih dojučerašnjih saigrača (trijumf Zvezde 1:0), a onda se brže-bolje vratio u Partizan i počeo da trenira sa prvim timom.

Pretila mu je suspenzija koja bi mogla da ugrozi njegovu igračku karijeru, jer je još uvek bio pod ugovorom sa Zvezdom, tako da nije mogao da igra za “crno-bele”.

Srećom, klubovi su se dogovorili, tako da je 11. avgusta 1964. godine Vasović i formalno dobio pravo da ponovo nastupa za Partizan. U okviru dogovora, put Marakane otišao je igrač Partizana Zvezdan Čebinac.

Kasnije, 11. maja 1966. godine, Vasović je bio kapiten ekipe Partizana koja je na briselskom Hejselu poražena 1:2 u finalu Kupa evropskih šampiona. Vaske je bio strelac jedinog gola za “crno-bele”.

Nakon tog neuspeha, Vaske je postao član amsterdamskog Ajaksa i sa Johanom Krojfom, Johanom Neskensom, Gerijem Mirenom, Vimom Surbijerom i ostalim asovima još dva puta igrao finala Kupa šampiona.

Prvi put, u Madridu 28. maja 1969. godine, Milan je deklasirao Ajaks sa 4:1 (Vasović je sa 11 metara bio jedini strelac za Holanđane), da bi se dve godine kasnije, u Londonu 2. maja 1971. godine, jugoslovenski internacionalac uverio u onu izreku “treća-sreća”.

Trijumfom rezultatom 2:0 nad grčkim Panatinaikosom, Ajaks je “osvetio” Crvenu zvezdu, koja je te sezone eliminisana u polufinalu upravo od Grka, i prvi put u klupskoj istoriji postao šampion Evrope. Vasović je kao kapiten primio i prvi podigao “ušati” trofej …

Iako standardni član selekcije Jugoslavije, Vasović nijednom nije zaigrao na evropskom i svetskom prvenstvu, jer je u njegovo vreme reprezentativni fudbal ušao u krizu. Za “plave” je igrao i na beogradskoj Marakani 23. septembra 1964. godine protiv selekcije Evrope. Meč je organizovan radi prikupljanja pomoći žrtvama zemljotresa u Skoplju 1963. godine, a evropske zvezde su trijumfovale sa 7:2 golovima Portugalaca Euzebija (4) i Hoze Augusta i Nemca Uve Zelera (2).

Vratio se Vaske u Partizan, ali kao trener, 1972. godine. Bez većih uspeha.

Između 1986. i 1988. godine postaje prvi strateg Crvene zvezde i u drugoj sezoni uzima šampionsku titulu.

Branko Zebec zauzima posebno mesto u ovom specijalu o prelascima iz jednog u drugi klub “velike četvorke”, jer je jedini koji je na neki način, kao igrač ili trener, bio angažovan u sva četiri kluba.

Ponikao u zagrebačkom Građanskom, Zebec 1951. godine dobija poziv iz Beograda da postane član Partizana, sa kojim osvaja jedno prvenstvo i tri nacionalna kupa.

Nakon osam godina provedenih u ovom klubu, Zebec 1959. godine prelazi u redove Crvene zvezde, za koju nastupa dve sezone, uz čast da nosi kapitensku traku.

Bio je član legendarne jugoslovenke reprezentacije, koja je 1952. godine u Helsinkiju osvojila olimpijsko srebro. Dva puta je igrao na svetskom prvenstvu – 1954. godine u Švajcarskoj (poraz u četvrtfinalu od kasnijeg šampiona sveta Nemačke) i 1958. godine u Švedskoj (ponovo poraz u četvrtfnalu od Nemačke). Sa Jugoslavijom je igrao i finale evropskog Kupa nacija 1960. godine. “Plavi” su poraženi od Sovjetskog saveza sa 1:2.

Ukupno je sakupio 65 reprezentativnih nastupa, uz 17 postignutih golova.

Nastupio je i za selekciju Fife u susretu sa Engleskom 21. oktobra 1953. godine na londonskom Vembliju povodom obeležavanja 90 godina postojanja engleskog fudbalskog saveza. Rezultat je bio 4:4 …

Zebec je trenersku karijeru započeo i završio u zagrebačkom Dinamu.

Prvi put je bio na klupi “modrih” između 1965. i 1967. godine kada ih je doveo do finala Kupa velesajamskih gradova. Dinamo je u septembru 1967. godine i osvojio to takmičenje, ali bez Zebeca, koji je po završetku prethodne sezone podneo ostavku i u Nemačkoj nastavio da zarađuje trenerski hleb. Njegov posao je dovršio Ivica Horvat – Dinamo je u finalu bio bolji od Lidsa – 2:0 na Maksimiru (strelci Marijan Čerček i Krasnodar Rora) i 0:0 u Engleskoj.

Drugi put je Zebec preuzeo Dinamo 1984. godine. Između ova dva mandata trenirao je Bajern, Štutgart, Ajntraht iz Braunšvajga i Frankfurta, Hamburger, dortmundsku Borusiju, ali i splitski Hajduk, i to u sezoni 1972/73. Sa “bilima” je osvojio Kup maršala Tita i stigao do polufinala Kupa pobednika kupova, gde je eliminisan od famoznog Lidsa (0:1 u gostima, 0:0 u Splitu).

Blizu njegovom dostignuću je Milovan Ćirić, koji je igrao za Zvezdu i Partizan, a trenirao sve klubove “velike četvorke” izuzev Dinama.

Bio je prvi kapiten Crvene zvezde u premijernoj sezoni fudbalskog prvenstva nove Jugoslavije 1946/47. Međutim, Ćira je već sledeće sezone pojačao Partizan, sa kojim je krajem 1947. godine osvojio nacionalni kup.

Ćirić je bio trener Partizana (u sezoni 1953/54), Crvene zvezde (u sezoni 1975/76) i u dva navrata je sedeo na klupi Hajduka (od 1959. do 1961. i u sezoni 1963/64).

Dva puta je bio član selektorske komisije na svetskim prvenstvima – u Švajcarskoj 1954. godine, zajedno sa Brankom Pešićem, Aleksandrom Tirnanićem, Leo Lemešićem i Franjom Velflom, i u Nemačkoj dve decenije kasnije, u društvu Miljana Miljanića, Milana Ribara, Sulejmana Rebca i Tomislava Ivića.

Tokom decenija zajedničke lige, najviše strasti u Splitu izazvao je jedan odlazak – standardnog golmana Hajduka, reprezentativca i, po mišljenju tada zvanično najboljeg golmana sveta Rusa Lava Jašina, prvog čuvara mreže na planeti Vladimira Beare.

Sa nepunih osamnaest godina, na jednom Hajdukovom treningu 1946. godine, prvi put je stao između stativa, a već 1947. postao nezamenjiv na toj poziciji. U periodu između 1947. i 1955. godine za “majstore s mora” branio je 136 puta i osvojio tri šampionske titule. Zbog svog specifičnog stila branjenja, koji je bio kombinacija snage i gracioznosti, ubrzo je postao ljubimac navijača.

Uskoro se ni jugoslovenska reprezentacija nije mogla zamisliti bez njega. Branio je na svetskim šampionatima 1950. i 1954. godine. Na Olimpijskim igrama 1952. godine uzeo je srebro. Skupio je 59 nastupa čovek poznat i kao “balerina sa gvozdenim šakama”.

Nastupio je i za selekciju Fife u utakmici sa Engleskom 1953. godine …

Nedovoljno cenjen, ponekad i diskriminisan u splitskoj sredini, Beara se odlučio na neočekivan potez – preselio se u Beograd i postao golman Crvene zvezde, za koju je nastupao pet sezona i sakupio 83 utakmice. Osvojio je još četiri prvenstva i dva kupa. Sa reprezentacijom se pojavio na još jednom Svetskom kupu, 1958. godine.

Uz Dragana Džajića, Beara je najtrofejniji fudbaler stare Jugoslavije.

U Splitu su ga proglasili izdajnikom zbog čega dugo nije mogao bezbrižno da prošeta gradom. A nakon godina otvorene mržnje, usledio je period ignorisanja i zaborava …

Dok su još bili u ljubavi sa Bearom, 1954. godine, navijači Hajduka su mu spevali pesmu:

Na vratima Ero stoji,
nikoga se on ne boji,
Jak je, tresan, čil je i zdrav,
branku čuva baš ka lav.
Svaku loptu vješto hvata,
da mu ne bi takla vrata,
Pa na mistu, ili uvis,
Istu hvata baš ka ris.
A kad nisko ona nasrće,
i na loptu se zatrće,
Baca se ka mačka prava,
bila zemlja ili trava.
Zato ga i FIFA traži,
pa ga čak sa Londrom draži,
Jer kad hoće da brilira,
za golmana Eru bira.

“Svašta se pričalo, a jedina istina je da su me svojim postupcima oterali ljudi iz vođstva Hajduka. Znali su da odlazim, ali nisu ni prstom mrdnuli da me zadrže”, pričao je kasnije Beara.

I Zvezda na kraju nije imala previše sluha za želje golmana koji ju je toliko zadužio, jer je Beara tek sa 32 godine mogao u inostranstvo. Priča kaže da je tek intervencijom “sa vrha”, uprava beogradskog kluba morala da popusti i dozvoli mu odlazak u pečalbu …