Nakon alpskog skijanja, rvanja i stonog tenisa, na red je došao i prvi ekipni sport – odbojka. Odgovorićemo na pitanje da li je odbojka bila rezultatski uspešnija za vreme Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije ili kasnije u okviru novostvorenih država – Srbije, Hrvatske, Slovenije, Bosne i Hercegovine, Severne Makedonije, Crne Gore …

Kao i u analizi prethodnih sportova, i ovde ćemo koristiti istu metodologiju – prezentovaćemo sve uspehe odbojkaškog sporta, kako one za vreme zajedničke države, tako i one nakon 1991. godine i na osnovu surovih činjenica doneti zaključke koji če potvrditi ili opovrgnuti mit o tome da je sport u staroj državi bio uspešniji.

Ako se za neki sport može reći da se neverovatno afirmisao po raspadu zajedničke države, onda je to zasigurno odbojka u Srbiji. Ovaj sport je u Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji večito bio u senci popularnijih ili trofejnijih kolektivnih sportova – fudbala, košarke, rukometa i vaterpola. Za četiri i po decenije u velikoj državi sportska statistika je upamtila samo tri odbojkaške bronze sa evropskih šampionata – jedno žensko i dva muška. Preostale medalje osvajane su u slabijoj konkurenciji, na mediteranskim igrama i univerzijadama. Visoki dometi na svetskim prvenstvima i olimpijskim igrama ostali su samo sanak pusti … Može se reći da su klupski uspesi bili impresivniji – dosta učešća na finalnim turnirima Kupa šampiona, Kupa pobednika kupova i CEV kupa, a sve je krunisano titulom šampiona Evrope koju su osvojile odbojkašice zagrebačke Mladosti u proleće 1991. godine.

A onda je 1992. godine na mesto prvog čoveka Odbojkaškog saveza Srbije došao vizionar i entuzijasta Aleksandar Boričić, koji je kao igrač na Evropskom prvenstvu 1975. godine u Beogradu učestvovao u osvajanju prve velike medalje za jugoslovensku mušku odbojku. Okupio je oko sebe mali ali elitan tim sastavljen od veštih opeativaca i velikih zaljubljenika u odbojkašku igru. Napravljena je dugoročna strategija koja je podrazumevala popularizaciju odbojke među najmlađima, stvaranje i obuku trenerskog kadra i uspostavljanje gotovo savršenog sistema selekcije i razvoja talentovanih igrača.

Nakon suspendovanja sportskih sankcija prema SR Jugoslaviji, muška odbojkaška reprezentacija postala je prva ekipa koja se okitila medaljom na nekom velikom takmičenju – bronzom na Evropskom šampionatu 1995. godine. Taj uspeh odjeknuo je u svetu odbojke kao veliko iznenađenje. Doduše, braća Grbić i još nekolicina njihovih saboraca nisu bili nepoznati odbojkaši pošto su u to vreme već nastupali u Italiji, ali niko nije pretpostavljao da će kao tim, na svom debiju, bez iskustva i velikih utakmica, tako dobro funkcionisati.

Iz takmičenja u takmičenje bili su sve bolji. Smenjivale su se generacije, ali je sačuvan kontinuitet uspeha. Epilog: za manje od trideset godina muška odbojkaška reprezentacija Srbije (ranije SR Jugoslavije i Državne zajednice Srbije i Crne Gore) osvojila je na desetine medalja, bila je olimpijski i evropski šampion, najbolja u Svetskoj ligi, vicešampion sveta …

Devojke u početku nisu pratile ritam svojih muških kolega, ali kada su uhvatile zalet u drugoj polovini prve dekade novog milenijuma, postale su nezaustavljive. Tako da danas na svom kontu takođe imaju preko 20 medalja sa najvećih međunarodnih takmičenja. Najvrednije su dva svetska i tri evropska zlata i jedno olimpijsko srebro.

Hrvatska ženska odbojka predstavljala je respektabilnu silu u drugoj polovini devedesetih godina prošlog veka kada je reprezentacija osvojila tri uzastopne vicešampionske titule na evropskim prvenstvima – 1995, 1997. i 1999. godine. Veliki doprinos ovim uspesima dao je trio “uvezen” iz bivšeg Sovjetskog Saveza – Irina Kirilova, Jelena Čebukina i Tatjana Sidorenko, ali i domaći “proizvod” Barbara Jelić, koja je u periodu između 1999. i 2001. godine tri puta uzastopno birana za najbolju odbojkašicu sveta.

Tri izgubljena finala na evropskim prvenstvima ima i muška reprezentacija Slovenije. Te srebrne medalje ujedno su i najveći uspesi slovenačke odbojke od osamostaljenja.

Crna Gora i Severna Makedonija beležili su izvesne uspehe u nižerangiranim takmičenjima, kao što je Evropska odbojkaška liga, koja predstavlja kvalifikacije za elitno takmičenje.

ZAKLJUČAK: Uprkos činjenici da epohe ne mogu da se porede u smislu da u vreme SFR Jugoslavije nije bilo toliko međunarodnih odbojkaških takmičenja – recimo, nije se igrala Liga nacija (naslednica nekadašnje Svetske lige, odnosno Svetskog gran prija), sasvim je jasno da je Srbija daleko uspešnija od stare države. Jer samo na evropskim i svetskim šampionatima i olimpijskim igrama srpska odbojka je u obe konkurencije osvojila čak 25 medalja u odnosu na tri bronzana odličja SFR Jugoslavije sa prvenstava Starog kontinenta!

Ženska reprezentacija Hrvatske i muška reprezentacija Slovenije uspešniji su po broju i sjaju medalja sa evropskih prvenstava od muške reprezentacije SFR Jugoslavije.

Selekcija Jugoslavije je od nacionalnih timova novostvorenih država i dalje uspešnija po broju medalja osvojenih na mediteranskim igrama i univerzijadama, ali se ipak radi o takmičenjima nižeg ranga kvaliteta od, recimo, prvenstava Evrope ili sveta, olimpijskih igara …

U nastavku sledi pregled odbojkaških medalja kako reprezentacije SFR Jugoslavije, tako i selekcija Srbije, Hrvatske, Slovenije, … Posle toga se upoznajte sa klupskim uspesima do i posle 1991. godine.

Podaci su ažurirani zaključno sa 2022. godinom.

EVROPSKA PRVENSTVA – muškarci (prvo takmičenje održano je 1948. godine)

1975 JUGOSLAVIJA: 3. JUGOSLAVIJA
1979 FRANCUSKA: 3. JUGOSLAVIJA
1995 GRČKA: 3. SR JUGOSLAVIJA
1997 HOLANDIJA: 2. SR JUGOSLAVIJA
1999 AUSTRIJA: 3. SR JUGOSLAVIJA
2001 ČEŠKA REPUBLIKA: 1. SR JUGOSLAVIJA
2005 ITALIJA I SCG: 3. SCG
2007 RUSIJA: 3. SRBIJA
2011 AUSTRIJA I ČEŠKA REPUBLIKA: 1. SRBIJA
2013 DANSKA I POLJSKA: 3. SRBIJA
2015 BUGARSKA I ITALIJA: 2. SLOVENIJA
2017 POLJSKA: 3. SRBIJA
2019 FRANCUSKA, SLOVENIJA, BELGIJA I HOLANDIJA: 1. SRBIJA i 2. SLOVENIJA
2021 POLJSKA, ČEŠKA REPUBLIKA, ESTONIJA I FINSKA: 2. SLOVENIJA

Evropska prvenstva (muškarci) – pregled medalja

MVP titule šampionata: Ivan Miljković (SRJ i Srbija) 2001. i 2011. godine i Uroš Kovačević (Srbija) 2019. godine.

---

EVROPSKA PRVENSTVA – žene (prvo takmičenje održano je 1949. godine)

1951 FRANCUSKA: 3. JUGOSLAVIJA
1995 HOLANDIJA: 2. HRVATSKA
1997 ČEŠKA REPUBLIKA: 2. HRVATSKA
1999 ITALIJA: 2. HRVATSKA
2007 BELGIJA I LUKSEMBURG: 2. SRBIJA
2011 ITALIJA I SRBIJA: 1. SRBIJA
2015 HOLANDIJA I BELGIJA: 3. SRBIJA
2017 AZERBEJDŽAN I GRUZIJA: 1. SRBIJA
2019 MAĐARSKA, POLJSKA, SLOVAČKA I TURSKA: 1. SRBIJA
2021 SRBIJA, BUGARSKA, HRVATSKA I RUMUNIJA: 2. SRBIJA

Evropska prvenstva (žene) – pregled medalja

MVP titule šampionata: Barbara Jelić (Hrvatska) 1997. godine, Jovana Brakočević (Srbija) 2011. i Tijana Bošković (Srbija) 2017. i 2019. godine.

---

SVETSKA PRVENSTVA – muškarci (prvo takmičenje 1949. godine)

1998 JAPAN: 2. SR JUGOSLAVIJA
2010 ITALIJA: 3. SRBIJA

Svetska prvenstva (muškarci) – pregled medalja

SVETSKA PRVENSTVA – žene (prvo takmičenje 1952. godine)

2006 JAPAN: 3. SRBIJA I CRNA GORA
2018 JAPAN: 1. SRBIJA
2022 HOLANDIJA I POLJSKA: 1. SRBIJA

Svetska prvenstva (žene) – pregled medalja

MVP titule šampionata: Tijana Bošković (Srbija) 2018. i 2022. godine

---

OLIMPIJSKE IGRE – muškarci (prvi turnir 1964. godine)

1996 ATLANTA: 3. SR JUGOSLAVIJA
2000 SIDNEJ: 1. SR JUGOSLAVIJA

Olimpijske igre (muškarci) – pregled medalja

OLIMPIJSKE IGRE – žene (prvi turnir 1964. godine)

2016 RIO DE ŽANEIRO: 2. SRBIJA
2020 TOKIO: 3. SRBIJA

Olimpijske igre (žene) – pregled medalja

MVP titule turnira: Barbara Jelić (Hrvatska) 2000. godine.

---

SVETSKA LIGA

Međunarodna odbojkaška federacija (FIVB) ustanovila je ovo elitno takmičenje u muškoj konkurenciji sa ciljem popularizacije odbojke u čitavom svetu. Karakteriše ga snažna marketinška kampanja i bogat nagradni fond. Prve utakmice ovog takmičenja odigrane su 1990. godine.

Svetska liga je 2018. godine zamenjena Ligom nacija i Kupom izazivača.

2002 BELO HORIZONTE-RESIFE: 3. SR JUGOSLAVIJA
2003 MADRID: 2. SRBIJA I CRNA GORA
2004 RIM: 3. SRBIJA I CRNA GORA
2005 BEOGRAD: 2. SRBIJA I CRNA GORA
2008 RIO DE ŽANEIRO: 2. SRBIJA
2009 BEOGRAD: 2. SRBIJA
2010 KORDOBA: 3. SRBIJA
2015 RIO DE ŽANEIRO: 2. SRBIJA
2016 KRAKOV: 1. SRBIJA

Svetska liga – pregled medalja

MVP titule: Ivan Miljković (SR Jugoslavija/Srbija i Crna Gora) 2001, 2002, 2003. i 2005. godine i Marko Ivović (Srbija) 2016. godine.

---

SVETSKI GRAN PRI

Ženska verzija muškog takmičenja poznatog kao Svetska liga. Prvi Svetski gran pri održano je 1993. godine, a 2018. godine na scenu stupaju naslednice ovog takmičenja – Liga nacija i Kup izazivača.

2011 MAKAO: 3. SRBIJA
2013 SAPORO: 3. SRBIJA
2017 NANĐING: 3. SRBIJA

Svetski gran pri – pregled medalja

---

EVROPSKA ODBOJKAŠKA LIGA – muškarci

Takmičenje koje organizuje Evropska odbojkaška konfederacija (CEV) svoje prvo izdanje imalo je 2004. godine i služi kao kvalifikacioni turnir za Svetsku ligu (do 2017. godine), odnosno Ligu nacija (od 2018. godine).

2006 IZMIR: 2. HRVATSKA
2011 KOŠICE: 3. SLOVENIJA
2013 MARMARIS: 2. HRVATSKA
2014 (igrano u dve utakmice): 1. CRNA GORA, treće mesto podelile su Slovenija i BJR Makedonija
2015 POLJSKA: 1. SLOVENIJA, 2. BJR MAKEDONIJA
2016 VARNA: 2. BJR MAKEDONIJA
2017 GENTOFTE: 2. BJR MAKEDONIJA
2022 VARAŽDIN: 3. HRVATSKA

Evropska odbojkaška liga (muškarci) – pregled medalja

MVP titule: Miloš Ćulafić (Crna Gora) 2014. i Dejan Vinčić (Slovenija) 2015. godine.

---

EVROPSKA ODBOJKAŠKA LIGA – žene

Kao i Evropsku odbojkašku ligu za muškarce, i ovo takmičenje organizuje Europska odbojkaška konfederacija. Prvi mečevi odigrani su 2009. godine, a takmičenje je do 2017. godine služilo kao kvalifikacioni turnir za Svetski gran pri. Od 2018. godine Evropska odbojkaška liga je filter za Ligu nacija.

2009 KAJZERI: 1. SRBIJA
2010 ANKARA: 1. SRBIJA
2011 ISTANBUL: 1. SRBIJA
2012 KARLOVI VARI: 3. SRBIJA
2016 BAKU I NITRA: 3. SLOVENIJA
2019 VARAŽDIN: 2. HRVATSKA
2021 RUSE: 2. HRVATSKA
2022 ORLEAN: 3. HRVATSKA

Evropska odbojkaška liga (žene) – pregled medalja

MVP titule: Jelena Nikolić (Srbija) 2010. i Jovana Brakočević (Srbija) 2011. godine.

---

LIGA NACIJA – muškarci

Svoje prvo izdanje ovo takmičenje, koje je zajedno sa Kupom Izazivača nasledilo Svetsku ligu, imalo je 2018. godine.

Do sada najveći domet neke od reprezentacija sa prostora bivše Jugoslavije jeste četvrto mesto selekcije Slovenije 2021. godine.

---

LIGA NACIJA – žene

Takmičenje koje je zajedno sa Kupom Izazivača nasledilo Svetski gran pri. Prvo izdanje održano je 2018. godine.

2022 ANKARA: 3. SRBIJA

Liga nacija – pregled medalja

---

KUP IZAZIVAČA – muškarci

Kvalifikacije za Ligu nacija. Premijerno izdanje održano je 2018. godine.

2019 LJUBLJANA: 1. SLOVENIJA

Kup izazivača (muškarci) – pregled medalja

---

KUP IZAZIVAČA – žene

Kvalifikacije za Ligu nacija. Premijerno izdanje održano je 2018. godine.

2022 ZADAR: 1. HRVATSKA

Kup izazivača (žene) – pregled medalja

---

SVETSKI KUP – muškarci

Startovao je 1965. godine. Za razliku od prethodno pomenutih takmičenja, kao što su nekada bili Svetska liga ili Svetski gran pri, a danas Liga nacija ili Kup Izazivača, Svetski kup se ne održava svake godine. U početku je organizovan svake post-olimpijske godine, a od 1991. godine igra se svake pred-olimpijske godine.

2003 JAPAN: 3. SRBIJA I CRNA GORA

Svetski kup (muškarci) – pregled medalja

---

SVETSKI KUP – žene

Startovao je 1973. godine. Svetski kup se prvobitno održavao svake post-olimpijske godine, a od 1991. godine igra se svake pred-olimpijske godine.

2015 JAPAN: 2. SRBIJA

Svetski kup (žene) – pregled medalja

---

VELIKI KUP ŠAMPIONA – muškarci

Turnir je inaugurisan 1993. godine i od početka se održava na jednom mestu, u Japanu. Igra se svake četvrte godine i to u post-olimpijskoj godini. Rezultati se ne vrednuju za svetsku rang-listu.

Na turniru učestvuje šest reprezentacija – Japan kao domaćin, četiri šampiona sa kontinenata čiji su predstavnici ostvarili najbolje rezultate na prethodnim olimpijskim igrama i jedna selekcija kojoj FIVB dodeli tzv. “vajld” kartu.

2001 JAPAN: 3. SR JUGOSLAVIJA

Veliki kup šampiona – pregled medalja

MVP titule: Ivan Miljković (SRJ) 2001. godine.

---

VELIKI KUP ŠAMPIONA – žene

Do sada nije bilo učešća reprezentacija sa ovih prostora.

---

MEDITERANSKE IGRE – muškarci (prvi turnir je održan 1959. godine)

1963 NAPULJ: 1. SFR JUGOSLAVIJA
1967 TUNIS: 1. SFR JUGOSLAVIJA
1971 IZMIR: 1. SFR JUGOSLAVIJA
1975 ALŽIR: 1. SFR JUGOSLAVIJA
1979 SPLIT: 1. SFR JUGOSLAVIJA
1991 ATINA: 2. SFR JUGOSLAVIJA
1997 BARI: 3. HRVATSKA
2005 ALMERIA: 3. SRBIJA I CRNA GORA
2009 PESKARA: 3. SLOVENIJA
2022 ORAN: 1. HRVATSKA

Mediteranske igre (muškarci) – pregled medalja

---

MEDITERANSKE IGRE – žene (prvi turnir održan je 1975. godine)

1975 ALŽIR: 1. SFR JUGOSLAVIJA
1979 SPLIT: 2. SFR JUGOSLAVIJA
1983 KAZABLANKA: 3. SFR JUGOSLAVIJA
1993 LANGVEDOK-RUSILJON: 1. HRVATSKA
2009 PESKARA: 3. HRVATSKA
2013 MERSIN: 3. HRVATSKA
2018 TARAGONA: 1. HRVATSKA
2022 ORAN: 3. SRBIJA

Mediteranske igre (žene) – pregled medalja

---

LETNJA UNIVERZIJADA – muškarci (prvi turnir je održan 1959. godine)

1965 BUDIMPEŠTA: 3. SFR JUGOSLAVIJA
1987 ZAGREB: 1. SFR JUGOSLAVIJA

Letnja univerzijada (muškarci) – pregled medalja

---

LETNJA UNIVERZIJADA – žene (prvi turnir je održan 1961. godine)

2007 BANGKOK: 2. SRBIJA
2009 BEOGRAD: 2. SRBIJA

Letnja univerzijada (žene) – pregled medalja

---

EVROPSKE IGRE – žene (prvi turnir je održan 2015. godine)

BAKU 2015: 3. SRBIJA

Evropske igre (žene) – pregled medalja

NAPOMENA: u Minsku 2019. godine nisu održana takmičenja u dvoranskoj odbojci

---

EVROPSKA KLUPSKA TAKMIČENJA – MUŠKARCI

CEV Kup šampiona (prvo takmičenje održano je u sezoni 1959/60)

1963/64 2. HAOK MLADOST (SFRJ)
1975/76 3. SPARTAK SUBOTICA (SFRJ)
1976/77 4. VARDAR SKOPLJE (SFRJ)
1983/84 2. HAOK MLADOST (SFRJ)
1984/85 2. HAOK MLADOST (SFRJ)
1995/96 3. VOJVODINA NOVI SAD (SR JUGOSLAVIJA)
1996/97 3. HAOK MLADOST (HRVATSKA)
1997/98 4. HAOK MLADOST (HRVATSKA)

CEV Liga šampiona (naslednica Kupa šampiona od sezone 2000/01)

2009/10 4. ACH VOLEJ BLED (SLOVENIJA)

CEV Kup pobednika kupova (prvo takmičenje održano je u sezoni 1972/73)

1982/83 3. Vojvodina Novi Sad (SFRJ)
1986/87 3. Bosna Sarajevo (SFRJ)

CEV Kup najboljih timova (takmičenje je nasledilo Kup pobednika kupova od sezone 2000/01)

2005/06 4. Vojvodina Novi Sad (SRBIJA I CRNA GORA)
2006/07 1. Autokomerc Bled (SLOVENIJA), 4. Rabotnički Feršped Skoplje (BJR MAKEDONIJA)

CEV kup (takmičenje koje je nasledilo Kup najboljih timova od sezone 2007/08)

2007/08 3. Budvanska Rivijera (CRNA GORA)

CEV kup (treće po snazi takmičenje koje je pod ovim nazivom postojalo od sezone 1980/81 do sezone 2006/07)

1984/85 2. PARTIZAN BEOGRAD (SFRJ)
1985/86 2. BOSNA SARAJEVO (SFRJ)
1989/90 2. PARTIZAN BEOGRAD (SFRJ)
2005/06 4. VOJVODINA NOVI SAD (SRBIJA I CRNA GORA)

CEV Kup izazova (takmičenje koje je nasledilo CEV kup od sezone 2007/08)

2009/10 2. MLADOST ZAGREB (HRVATSKA)
2014/15 1. VOJVODINA NOVI SAD (SRBIJA)

Odbojkaši novosadske Vojvodine, pobednici Kupa izazova 2015. godine[/caption]

EVROPSKA KLUPSKA TAKMIČENJA – ŽENE

CEV Kup šampiona (takmičenje koje je startovalo od sezone 1960/61)

1975/76 4. CRVENA ZVEZDA BEOGRAD (SFRJ)
1990/91 1. MLADOST ZAGREB (SFRJ)
1991/92 2. MLADOST ZAGREB (HRVATSKA)
1992/93 4. MLADOST ZAGREB (HRVATSKA)
1993/94 2. MLADOST ZAGREB (HRVATSKA)
1997/98 1. DUBROVAČKA BANKA (HRVATSKA)

Odbojkašice zagrebačke Mladosti, šampionke Evrope 1991. godine[/caption]

CEV Kup najboljih timova (drugo po snazi takmičenje, od sezone 2000/01 nasledilo je Kup pobednika kupova)

2001/02 2. JEDINSTVO UŽICE (SR JUGOSLAVIJA)

CEV kup (nasledilo je Kup najboljih timova od sezone 2007/08)

2007/08 3. CRVENA ZVEZDA BEOGRAD (SRBIJA)
2009/10 2. CRVENA ZVEZDA BEOGRAD (SRBIJA)
2010/11 polufinalista CRVENA ZVEZDA BEOGRAD (SRBIJA)
2020/21 polufinalista TENT OBRENOVAC (SRBIJA)
2021/22 polufinalista MLADOST ZAGREB (HRVATSKA)

CEV kup (treće po snazi takmičenje, startovalo je od sezone 1980/81)

1985/86 3. CRVENA ZVEZDA BEOGRAD (SFRJ)

CEV Kup izazova (takmičenje koje je nasledilo CEV kup od sezone 2007/08)

2018/19 polufinalista NOVA GORICA (SLOVENIJA)
2021/22 polufinalista TENT OBRENOVAC (SRBIJA)