Američka profesionalna košarkaška liga, pod patronatom Nacionalne košarkaške asocijacije, poznatije kao NBA, dugo godina bila je neostvareni san igračima iz Evrope, pa tako i košarkaškim zvezdama sa prostora Jugoslavije.

Čak i kada su svojim kvalitetom uspevali da se nađu na pragu NBA avanture, ispred njih su se postavljale vansportske prepreke – od neregulisanog odnosa između FIBA i NBA, preko rigidne politike evropskih nacionalnih saveza, pa do nostalgije i odsustva hrabrosti pojedinih igrača da se odreknu komformizma ilustrovanog u izreci da je bolje biti prvi u selu, nego zadnji u gradu …

Ali da se ljudi sa ovih prostora rađaju sa genom za ovu čarobnu igru pod obručima i da imaju šta da traže u severnoameričkoj košarci pokazali su potomci jugoslovenskih imigranata.

Jedna od prvih istinskih zvezda NBA lige, poznatija pod nadimkom “Gospodin Košarka” bio je Džorž Majkan, sin hrvatskih doseljenika.

Prvi dominantni centar u NBA ligi i čovek koji je pre legendarnog Karima Abdula-Džabara “patentirao” čuveni šut sa strane, tzv. nebesku udicu ili “horog”, kako se kod nas godinama nazivao.

Sedamdesetih godina prošlog veka najbolji šuter NBA lige, zbog čega je i dobio nadimak “Pistol Pete” (Pištolj Pit) bio je Srbin – petostruki učesnik “ol-stars” utakmice Piter Maravić, treći pik na draftu 1970. godine.

Maravić je i dalje vladajući rekorder NCAA lige (koledž košarkaške lige) sa neverovatnim prosekom od 44,2 poena po utakmici.

Protiv Njujork Niksa, 25. februara 1977. godine, postigao je čak 68 poena, po čemu je na 13. mestu večne liste najefikasnijih igrača na nekoj utakmici, zaključno sa regularnim delom sezone 2014/15.

Njegov ljuti rival na parketu bio je drugi pik na draftu te iste godine, takođe petostruki učesnik NBA “ol-stars” meča, Hrvat Rudolf Tomljanović. Popularni Rudi je kasnije svoju dobru igračku karijeru nadogradio sjajnom trenerskom i sa Hjuston Rokitsima dva puta uzastopno osvojio šampionski prsten.

Još jedan čovek srpskih korena je Greg Popović, koji je na klupi San Antonija pet puta uzeo prvenstvo i tri puta izabran za trenera godine u NBA ligi.

Sedamdesetih godina prošlog veka pojavile su se prve naznake da će neki košarkaš, igrački stasao u Jugoslaviji, možda zaigrati za američke profesionalce. Legendarni Krešimir-Krešo Ćosić je između 1971. i 1973. godine nastupao za ekipu Univerziteta Brigam Jang. Koliki je trag ostavio govori činjenica da je ovaj univerzitet povukao iz upotrebe dres sa brojem 11 koji je Krešo nosio.

Želju da ga vide u svojim redovima izrazili su Portland Trejl Blejzersi, kasnije i Los Anđeles Lejkersi, ali je Ćos odbio sve ponude i vratio se u Zadar.

I Dražen Dalipagić je bio među prvim košarkašima iz Evrope za kojeg je interesovanje pokazao neki NBA tim. Popularni Praja našao se u kampu Boston Seltiksa i nametnuo se sjajnim igrama, ali je ipak odustao od prelaska na severnoamerički kontinent, jer bi mu, zbog nesređenih odnosa FIBA i NBA, nastup za Seltikse zatvorio vrata nacionalnog tima.

Krajem osamdesetih godina prošlog veka, prvo stidljivo, a onda u sve većem broju, severnoamerički kontinent počinju da pohode igrači koji su košarkaško ime stekli u Evropi. Kreće njihova grčevita borba za svaki minut u NBA ligi.

Verovali ili ne, ali jedan od prvih Evropljana i prvi košarkaš iz tzv. Istočnog bloka koji je “probio led” u NBA ligi bio je Bugarin. Krilo Georgi Glučkov postao je 1985. godine član Finiks Sansa, koji su ga izabrali u sedmoj rundi drafta, kao 148. pika.

Glučkov je igrao samo jedno leto – odigrao je 49 utakmica i ostvario prosek od 4,88 poena i 3,33 skoka po meču.

U sledećim nastavcima daćemo kompletan pregled učinaka svih košarkaša sa prostora bivše Jugoslavije u NBA ligi …